خشم و تأثير آن بر مصرف سيگار

خشم چيست و علائم هشدار دهنده ي آن كدامند؟

خشم احساسي است نظير ديگر احساسات طبيعي بشر. احساس خشم هر قدر هم كه شديد باشد به خودي خود بد نيست. آنچه اهميت دارد، شيوه ي ابراز آن است. اين كه چگونه خشم خود را ابراز مي كنيد كه به خودتان يا به ديگري صدمه اي وارد نشود، موضوع مهمي است كه در اين جا به آن پرداخته مي شود. همان طور كه خشم به عنوان يك احساس طبيعي شمرده و پذيرفته مي شود؛ پرخاشگري به عنوان يك رفتار غيرقابل قبول در نظر گرفته مي شود و انتظار مي رود هر فرد بتواند در روابط بين فردي بر خشم خود كنترل داشته باشد و به جاي ابراز آن به شيوه اي پرخاشگرانه، خشم خود را به روشي سالم ابراز نمايد.
فرياد زدن، توهين كردن، درگيري بدني، شكستن اشيا، خودزني، صدمه زدن به ديگري، مصرف سيگار، الكل و مواد مخدر همگي شيوه هاي ناسالم ابراز خشم مي باشند.
هيچ كس به طور ناگهاني خشمگين نمي شود بلكه افراد خشمگين معمولاً سه مرحله را پيشت سر مي گذارند: مرحله ي پيش از خشم، مرحله ي خشم و مرحله ي پس از خشم.
در مرحله ي«پيش از خشم» افراد علائم و نشانه هايي را تجربه مي كنند كه «نشانه هاي هشداردهنده ي خشم» ناميده مي شوند. اين نشانه ها عبارتند از: احساس گرما و داغ شدن، لرزش دست ها، احساس انرژي زياد، سرخ شدن رنگ چهره، بالارفتن تن صدا و ... .
اين علائم در نتيجه ي به هم خوردن موازنه ي تنفس به وجود مي آيند. در اين حالت فرد بسيار سريع به سطحي نفس مي كشد. بنابراين اكسيژن كافي به مغز او نمي رسد. اين وضع تعادل فرد را به هم مي زند و سبب مي شود او از مرحله ي پيش از خشم به مرحله ي خشم وارد شود.
در مرحله ي «خشم» فرد خشم خود را به صورت پرخاشگري كلامي (فحاشي، دادزدن، و ...) و يا به صورت پرخاشگري غيركلامي (هل دادن، كتك زدن، شكستن چيزي يا پرت كردن و حتي قتل) نشان مي دهد.
مرحله ي «پس از خشم» مرحله اي است كه فرد حمله ي خشم را پشت سر گذاشته است و به آرامش نسبي قبلي بازگشته است. در اين مرحله معمولاً افراد احساس پشيماني، سرزنش خود، ترس از انتقام، احساس گناه و يا احساس رضايت را تجربه مي كنند.
بديهي است كنترل خشم مستلزم اين است كه فرد قبل از رفتن به مرحله ي خشم كاري انجام دهد و به كمك برخي روش ها از ميزان برانگيختگي خود بكاهد.

چگونه مي توان با علائم هشداردهنده خشم مقابله كرد؟

كنترل خشم مستلزم اين است كه فرد بتواند قبل از رفتن به مرحله ي خشم با علائم هشداردهنده ي آن مقابله كند. اين كار با روش هاي مختلفي امكان پذير است كه عبارتند از:
-نوشيدن آب سرد.
-شستن صورت با آب سرد يا دوش گرفتن.
-ترك موقعيت.
-تغير وضعيت (اگر ايستاده ايد، بنشينيد و در صورتي كه امكان آن وجود دارد، دراز بكشيد).
-دويدن يا پياده روي.
-مشت زدن به يك كيسه ي بوكس يا بالش.
-تكنيك هاي تنفس عميق و آرميدگي كه در مبحث مربوط به مقابله با اضطراب به آن ها پرداخته شده است.
به كارگيري موارد بالا به شما كمك مي كند تا با علائم هشداردهنده ي خشم مقابله كنيد و به آرامش و تعادل برسيد. با اين تمرين ها شما به مرحله ي خشم وارد نخواهيد شد.
از ديگر روش هاي مقابله با خشم، شناسايي عواملي است كه باعث خشم و پرخاشگري مي شوند. اين كار از طريق خودنظارتي امكان پذير است. به عبارتي زماني كه خشمگين مي شويد، دلايل آن را بررسي كنيد، پرسيدن سؤالات زير از خودتان مي تواند كمك كننده باشد.
-چه چيزي مرا خشمگين كرد؟ (براي مثال: همكارم با لحن بدي با من حرف زده است و ...)
-چه افكاري داشتم؟ (براي مثال: اگر پاسخ او را ندهم آن را به حساب ترسوبودنم مي گذارد و ...)
-چه رفتاري داشتم؟ (براي مثال: فرياد كشيدم، توهين كردم و ...)
اكنون از خودتان بپرسيد، به جاي فرياد كشيدن چه كارديگري مي توانستم انجام دهم. مطمئناً براي اين مشكل راه حل هاي بهتري وجود دارد. راه حل هايي كه با به كارگيري آن ها، مي توانم به نتايج خوبي برسم و دچار دردسر هم نشوم.

آيا بين احساس خشم و مصرف سيگار رابطه وجود دارد؟

بررسي ها نشان داده است كه اكثر افراد سيگاري، به دنبال احساس خشم، خود به خود سيگاري را روشن مي كنند و اين كار به مرور زمان براي آن ها به صورت يك عادت درمي آيد، به طوري كه به محض احساس خشم دست به سيگار مي برند.
همچنين كساني كه درمرحله ي ترك سيگار قرار دارند و يا سيگار را كنار گذاشته اند نيز ممكن است در حالت خشم طبق عادت قبلي براي مصرف سيگار وسوسه شوند. بنابراين لازم است اين افراد با روش هاي مقابله با خشم آشنا شوند.
اكثر افراد سيگاري وقتي دچار خشم مي شوند، سيگاري روشن مي كند. هدف آن ها از اين كار نوعي مقابله با خشم است. اما اين روش كارآمد نيست. از طرفي مرحله ي پس از خشم نيز براي افراد سيگاري مهم است چون بسياري از آن ها به دليل احساس گناه سيگاري روشن مي كنند تا به قول خودشان اعصاب شان كمي تسكين يابد اما آرامش به وجود آمده موقتي خواهد بود و بدون روان درماني مشكل آن ها حل نخواهد شد.
بايد توجه داشته باشيد كه هدف از كنترل خشم، فروخوردن يا انكار آن نيست، بلكه هدف اين است كه ياد بگيريد آن را به شيوه اي مناسب ابراز نماييد. يكي از سالم ترين روش هايي ابراز خشم بيان آن به شيوه اي قاطعانه است. اين كار را با استفاده از جملات مثبت مي توان انجام داد، بدون آن كه به حرمت طرف مقابل لطمه اي وارد شود. به عبارتي براي ابراز خشم لازم است كه فرد احساس خود را با استفاده از يك جمله ي مثبت بيان نمايد، مانند:
-خشمگين هستم.
-خيلي عصباني ام.
-دارم از خشم منفجر مي شوم.
و پس از آن رفتار طرف مقابل را توصيف كند تا به شنونده بفهماند كه دليل يا دلايل خشمگين بودن وي چيست. براي مثال:

بيان احساس خود+توصيف رفتار طرف مقابل

-خيلي عصباني ام چون بدون اجازه به وسايلم دست زدي.
-دارم از خشم منفجر مي شوم چون رفتارت نسبت به من تحقيرآميز است.
توجه داشته باشيد كه رفتار را از شخصيت جدا كنيد. شما حق داريد از رفتار ديگري انتقاد كنيد و آن را زير سؤال ببريد، اما حق نداريد شخصيت او را زير سؤال ببريد. مواردي از بيان نامناسب:
-خيلي عصباني ام به خاطر بي فكر بودنت.
-از شما خشمگين ام چون آدم سوء استفاده كننده اي هستي.
به علاوه بيان خشم با جملاتي كه با «تو» شروع مي شوند نيز شيوه ي مناسبي نيست، به موارد زير توجه نماييد.
-تو مرا عصباني مي كني.
-همه ي دردسرها از توست، تو باعث مي شي كه به هم بريزم.
به كارگيري بيان قاطعانه در ابراز احساسات از جمله خشم به شما كمك مي كند تا هم احساسات خود را تخليه نماييد و هم بدون صدمه زدن به شخصيت طرف مقابل او را در جريان احساسات خود قرار دهيد. به اين ترتيب نيازي نمي بينيد براي كنترل خشم يا فرار از آن به سيگار روي آوريد و با توجيه نادرست و خودفريبي به اين نتيجه برسيد كه اگر سيگار نباشد نمي توانيد با احساس خشم خود مقابله كنيد.
منبع مقاله :
قهاري، شهربانو؛ (1386) زندگي بدون سيگار، تهران: نشر قطره، چاپ اول.